MİZAH TARZLARI, KİŞİLİK ÖZELLİKLERİ VE ÖZNEL İYİ OLUŞ:
BIR MODEL DENEMESİ

Tahsin İlhan
Dr. Hasan Bacanlı
Gazi Üniversitesi

Özet

Bu araştırmanın amacı, mizah tarzlarının öznel iyi oluş üzerindeki rolünü bir model içerisinde açıklamaktır. Araştırma, Gazi Üniversitesi, Gazi Eğitim Fakültesinde okuyan 154 erkek, 300 kız öğrenci üzerinde gerçekleştirilmiştir. Bu çalışmada veri toplamak amacıyla; Beş Faktör Kişilik Envanteri, Mizah Tarzları Ölçeği, Yaşam Doyumu Ölçeği ve Genelleştirilmiş Öz-Yeterlik Ölçeği kullanılmıştır. Bu araştırmada, öncelikle mizah tarzlarının rolüne ilişkin hipotez bir model önerilmiş, daha sonra üretilen alternatif modeller arasından en uygun olanı tercih edilmiştir. Tanımlanan nihai model, yüksek düzeyde uyum katsayılarına sahip olmasına karşın mizah tarzlarının model içerisinde iyi oluşu çok düşük düzeyde açıkladığı bulunmuştur. Diğer bir ifadeyle, mizah tarzları içerisinde sadece Kendini Geliştirici Mizah öz-yeterlik yoluyla dolaylı bir şekilde iyi oluşu etkilemiştir. Buna karşın, öznel iyi oluş üzerinde en fazla etkiyi kişilik özellikleri (dışadönüklük ve duygusal tutarsızlık) ve öz-yeterlik yapmaktadır. Kişilik özelliklerinden dışadönüklük ve duygusal tutarsızlık, hem doğrudan hem de kendini geliştirici mizah ve öz-yeterlik üzerinden dolaylı bir şekilde iyi oluşa etki etmektedir. Öz-yeterlik ise orta düzeyde ve doğrudan iyi oluşu etkilemektedir. Sınıf düzeyinin ve cinsiyetin iyi oluş üzerindeki etkisi ise çok düşük seviyededir.

Anahtar Sözcükler

Mizah tarzları, beş faktör kişilik, öznel iyi oluş, öz-yeterlik